Chiết xuất là gì? Quy trình, phương pháp nó ra sao để tạo nên những sản phẩm như vậy?

Hơn 80% dân số trên thế giới đều đã quá quen thuộc với những sản phẩm chăm sóc sắc đẹp hằng ngày được chiết xuất từ thảo dược thiên nhiên. Tuy nhiên là không phải ai cũng hiểu rõ rằng chiết xuất là gì? Quy trình, phương pháp ra sao để tạo nên những sản phẩm như vậy? 

1/ Chiết xuất hay chiết suất?

Đây là hai khái niệm khá nhiều người nhầm lẫn khi nhắc đến, nhưng hai cụm từ này có nghĩa hoàn toàn khác nhau.

• Chiết xuất: Hành động hoặc một quy trình trong lĩnh vực sinh học, hóa học nhằm chiết tách ra một chất/ sản phẩm nào đó ra khỏi một chất/ sản phẩm gốc ban đầu.
• Chiết suất: Đại lượng vật lý thể hiện tính chất của vật liệu làm khúc xạ ánh sáng truyền qua nó, được đo bằng tỷ số giữa tốc độ ánh sáng trong chân không và tốc độ pha của ánh sáng trong vật liệu.

2/ Chiết xuất là gì?

Có thể hiểu một cách đơn giản: chiết xuất nghĩa là lấy ra một phần của nguyên liệu thô, bằng những phương pháp khác nhau. Ví dụ như sử dụng dung môi để tạo nên những chất chiết xuất dưới dạng ngâm trong rượu, hay là cô đặc hoặc nghiền ở dạng bột.

3/ Quy trình chuẩn bị

• Chuẩn bị – các yếu tố ảnh hưởng 

  3.1/ Thành phần, cấu tạo của dược liệu

• Chất nguyên sinh: cần phải làm đông vón bằng nhiệt hoặc bằng cồn.
• Tạp chất:  những chất cây thải ra có thể cản trở hoặc xúc tác quá trình chiết xuất.

  3.2/ Dung môi (chất hòa tan)

• Độ phân cực: Các nhóm dung môi phân cực yếu, vừa và mạnh ảnh hưởng đến quá trình hòa tan chất.
• Độ nhớt, sự căng của bề mặt: Dung môi dễ thấm vào dược liệu khi bề mặt có độ nhớt và sức căng thấp.

  3.3/ Kỹ thuật

– Nhiệt độ: Nhiệt độ tăng dẫn đến độ nhớt dung môi giảm, tạo điều kiện cho quá trình chiết xuất. 

Tuy nhiên, tăng nhiệt độ cũng có mặt hại:

Phá hủy hoạt chất: Đối với hợp chất kém bền ở nhiệt độ cao, nhiệt độ tăng thì gây sai lệch vitamin, glycosid…

Gây ra nhiều chất tạp: Nhiệt độ tăng, độ tan lớn, dịch chiết ra nhiều chất tạp, gây khó khăn cho chiết xuất.

Hao hụt dung môi, do bay hơi nhiều.

• Thời gian chiết xuất
• Độ mịn của dược liệu

4/ Quy trình tiến hành

Quy trình chiết xuất dược liệu có thể được phân thành nhiều cách khác nhau. Thậm chí chúng còn đa dạng hơn thế vì số lượng các nguồn, loại vật liệu và phương pháp hiện nay vô cùng nhiều. Một quy trình căn bản có thể biết đến như sau

• Chuẩn bị nguyên liệu cần thiết 
• Thực hiện chiết xuất hoạt chất 
• Thu được dung dịch 
• Loại bỏ các tạp chất không cần thiết hoặc không có giá trị dinh dưỡng trong dung dịch
• Tiết hành cô đặc hoặc sấy khô
• Thực hiện hoàn chỉnh chế phẩm

 4.1/ Thực hiện chiết xuất hoạt chất

Chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn xem bước chiết xuất hoạt chất diễn ra như thế nào theo một số phương pháp nổi bật hiện nay?

 4.2/ Phương pháp ngâm chiết

• Ưu điểm: Đơn giản nhất vì dễ thực hiện và với thiết bị không cầu kì, tiết kiệm chi phí
• Nhược điểm: Năng suất thấp, làm theo kiểu thủ công. Có hạn chế về liều lượng chiết xuất dược liệu trong một lần thực hiện.

Chiết xuất saponin (hoạt chất được tìm thấy trong nhiều loài thực vật và động vật thân mềm)

Đây là cách thức chiết xuất được sử dụng nhiều hiện nay. Tùy vào đặc tính một số loại thực vật mà có thể chọn lựa một số các phương pháp chiết xuất saponin như:

• Chiết saponin bằng dung môi 
• Chiết saponin bằng cách tủa trong môi trường acid
• Chiết saponin bằng sắc ký (một kỹ thuật phòng thí nghiệm để tách hỗn hợp) cột có chứa Diaion HP – 20
• Chiết saponin bằng sóng siêu âm ( dùng sóng siêu âm với tần số phù hợp để tác động mạnh vào dược chất)

 4.3/ Các chiết xuất thiên nhiên phổ biến

Hiện nay, thành phần từ thiên nhiên xuất hiện trong mỹ phẩm làm đẹp đẹp được khai thác trong công đoạn chiết xuất rất nhiều. Những chiết xuất từ thiên nhiên mang sự lành tính, an toàn cao, có tác dụng làm đẹp, tăng cường sức khỏe.

Một số chiết xuất từ thiên nhiên phổ biến: Chiết xuất cam thảo, chiết xuất tinh dầu hạnh nhân, chiết xuất trà xanh, chiết xuất bưởi, chiết xuất quế, chiết xuất bạc hà…